拄出世的紅嬰仔食飽睏睏飽食，無啥物日夜規律。時常哭，但是差不多攏是生理需求，正正是腹肚枵、放尿、放屎。較大的嬰仔著無仝，一般佇六個月前會使半暝毋免食奶。兩到十二個月大的嬰仔日時睏大約兩到五點鐘，暗時成九到十二點鐘。兩個月大的時，日時會睏中晝兩到四擺，十二個月大的時成一到兩擺。根據逐个人的發展無仝會有差別，有破病的時也會影響平時的睏眠狀況。
Tú tshut-sì ê âng-enn-á tsia̍h-pá khùn khùn-pá tsia̍h, bô siánn-mi̍h ji̍t-iā kui-lu̍t. Sî-siông khàu, tān-sī tsha-put-to lóng-sī sing-lí su-kiû, tsiànn-tsiànn-sī bak-tóo iau, pàng-jiō, pàng-sái. Khah-tuā ê enn-á tio̍h bô kâng, it-puann tī la̍k kò gue̍h tsîng ē-sái puànn-mê m̄-bián tsia̍h ling. Nn̄g kàu tsa̍p-jī kò gue̍h tuā ê enn-á ji̍t-sî khùn tāi-io̍k nn̄g kàu gōo tiám-tsing, àm-sî tsiânn káu kàu tsa̍p-jī tiám-tsing. Nn̄g kò gue̍h tuā ê sî, ji̍t-sî ē khùn tiong-tàu nn̄g kàu sì pái, tsa̍p-jī kò gue̍h tuā ê sî tsiânn tsi̍t kàu nn̄g pái. Kun-kù ta̍k-ê lâng ê huat-tián bô-kâng ê ū tsha-piat, ū phuà-pēnn ê sî iā ê íng-hióng pîng-sî ê khùn-bîn tsōng-hóng.
嬰仔的睏眠問題 Enn-á ê Khùn-bîn Būn-tê
較大漢的嬰仔予足濟爸母（包括我）誠困擾的問題之一，就是暗暝的睏眠。定定拄著的問題是：
1. 暗時睏去了醒幾若擺
2. 入眠時佇爸母離開房間（抑是伊邊仔）時嘛嘛吼
3. 無爸母佇邊仔時拒絕入眠
Khah tuā-hàn ê enn-á hōo tsiok tsē pē-bú (pau-kuat guá) tsiânn khùn-jiáu ê būn-tê tsi-it, tō-sī àm-mê ê khùn-bîn. Tiānn-tiānn tú--tio̍h ê būn-tê sī:
1. Àm-sî khùn-khì liáu tshénn kuí-ā pái
2. Ji̍p-bîn sî tī pē-bú lī-khui pâng-king (ia̍h-sī i pinn--á) sî mà-mà-háu
3. Bô pē-bú tī pinn--á sî kū-tsua̍t ji̍p-bîn
Khah tuā-hàn ê enn-á hōo tsiok tsē pē-bú (pau-kuat guá) tsiânn khùn-jiáu ê būn-tê tsi-it, tō-sī àm-mê ê khùn-bîn. Tiānn-tiānn tú--tio̍h ê būn-tê sī:
1. Àm-sî khùn-khì liáu tshénn kuí-ā pái
2. Ji̍p-bîn sî tī pē-bú lī-khui pâng-king (ia̍h-sī i pinn--á) sî mà-mà-háu
3. Bô pē-bú tī pinn--á sî kū-tsua̍t ji̍p-bîn
足濟爸母規氣予嬰仔佮(亻因)做伙睏一張床，佇嬰仔半暝醒起來的時順紲惜惜。但是按呢不但予嬰仔暴露佇生真死的危險當中，嘛予伊養成需要足濟協助的睏眠習慣，半暝顛倒較睏袂好勢。同齊睏的爸母嘛因為必須一直惜嬰仔，逐工也無法度睏好。睏眠訓練的目標就是為著幫助嬰仔家己入眠，而且佇半暝醒起來的時家己閣睏去。大部分健康的嬰仔會使佇年歲三個月後開始做訓練。成功的關鍵是保持一致性佮維持耐心。
Tsiok-tsē pē-bú kui-khì hōo enn-á kah in tsò-hué khùn tsi̍t tiunn tshn̂g, tī enn-á puànn-mê tshénn--khí-lâi ê sî sūn-suà sioh-sioh. Tān-sī án-ne put-tān hōo enn-á pō-lōo tī tshenn-tsin-sí ê uî-hiám tong-tiong, mā hōo i ióng-sîng su-iàu tsiok-tsē hia̍p-tsōo ê khùn-bîn si̍p-kuàn, puànn-mê tian-tó khah khùn bē hó-sè. Tâng-tsê khùn ê pē-bú mā in-uī pit-su it-ti̍t sioh enn-á, ta̍k-kang iā bô-huat-tōo khùn hó. Khùn-bîn hùn-liān ê bo̍k-piau tō-sī uī-tio̍h pang-tsōo enn-á ka-tī ji̍p-bîn, lî-tshiánn tī puànn-mê tshénn--khí-lâi ê sî ka-tī koh khùn--khì. Tāi-pōo-hūn kiān-khong ê enn-á ē-sái tī nî-huè sann kò gue̍h āu khai-sí tsò hùn-liān. Sîng-kong ê kuan-kiān sī pó-tshî it-tì sìng kah uî-tshî nāi-sim.
Tsiok-tsē pē-bú kui-khì hōo enn-á kah in tsò-hué khùn tsi̍t tiunn tshn̂g, tī enn-á puànn-mê tshénn--khí-lâi ê sî sūn-suà sioh-sioh. Tān-sī án-ne put-tān hōo enn-á pō-lōo tī tshenn-tsin-sí ê uî-hiám tong-tiong, mā hōo i ióng-sîng su-iàu tsiok-tsē hia̍p-tsōo ê khùn-bîn si̍p-kuàn, puànn-mê tian-tó khah khùn bē hó-sè. Tâng-tsê khùn ê pē-bú mā in-uī pit-su it-ti̍t sioh enn-á, ta̍k-kang iā bô-huat-tōo khùn hó. Khùn-bîn hùn-liān ê bo̍k-piau tō-sī uī-tio̍h pang-tsōo enn-á ka-tī ji̍p-bîn, lî-tshiánn tī puànn-mê tshénn--khí-lâi ê sî ka-tī koh khùn--khì. Tāi-pōo-hūn kiān-khong ê enn-á ē-sái tī nî-huè sann kò gue̍h āu khai-sí tsò hùn-liān. Sîng-kong ê kuan-kiān sī pó-tshî it-tì sìng kah uî-tshî nāi-sim.
防範嬰仔生真死 Hông-huān Enn-á Tshenn-tsin-sí
首先再度提醒，為著防範嬰仔生真死，台灣兒科醫學會和美國兒科醫學會攏建議：
1. 任何時陣嬰仔必須單獨睡睏佇一張嬰仔床頂懸，無論是暗時抑是中晝。
2. 必須睏坦笑，莫睏坦敧抑是坦仆。會反身以後會當予伊家己選擇睏眠的姿勢，但是囥落來的時嘛是愛倒坦笑。
3. 嬰仔的眠床袂當傷軟，床必須經過安全檢驗。
4. 頭臉袂使予任何物件掩咧，棉被毯仔袂當懸過胸部，莫用枕頭。
5. 做伙蹛的人袂使食薰。
6. 室內袂使溫度傷懸，溫度愛予成人感覺爽快。
7. 五個月前提掉所有掛佇嬰仔床頂懸的𨑨迌物仔（當他開始會掠欄杆）
8. 十二個月大進前提掉嬰仔床內的防撞苴仔（當他開始會(足百)懸）
Siú-sian tsài-tōo the̍h-tshénn, uī-tio̍h hông-huān enn-á tshenn-tsin-sí, Tâi-uân jî-kho i-ha̍k-huē hām Bí-kok jî-kho i-ha̍k-huē lóng kiàn-gī:
1. Jīm-hô sî-tsūn enn-á pit-su tan-to̍k khùn tī tsi̍t tiunn enn-á-tshn̂g tíng-kuân, bô-lūn sī àm-sî ia̍h-sī tiong-tàu.
2. Pit-su khùn-thán-tshiò, mài khùn-thán-khi ia̍h-sī thán-phak. Ē píng-sin í-āu ē-tàng hōo ka-tī suán-tik khùn-bîn ê tsu-sè, tān-sī khǹg lo̍h-lâi ê sî mā-sī ài tó-thán-tshiò.
3. Enn-á ê bîn-tshn̂g bē-tàng siunn-nńg, tshn̂g pit-su king-kuè an-tsuân kiám-giām.
4. Thâu bīn bē-sái hōo jīm-hô mi̍h-kiānn am--leh, mî-phuē thán-á bē-tàng kuân kuè hing-pōo, mài iōng tsím-thâu.
5. Tsò-hué tuà ê lâng bē-tàng tsia̍h hun.
6. Sik-lāi bē-sái un-tōo siunn kuân, un-tōo ài hōo sîng-jîn kám-kak sóng-khuài.
7. Gōo kò gue̍h tsîng the̍h-tiāu sóo-ū kuà tī enn-á tshn̂g tíng-kuân ê tshit-thô mi̍h-á (tong i khai-sí ē lia̍h lân-kan)
8. Tsa̍p-jī kò gue̍h tuā tsìn-tsîng the̍h-tiāu enn-á tshn̂g lāi ê hông lòng tsū-á (tong i khai-sí ê peh kuân)
Siú-sian tsài-tōo the̍h-tshénn, uī-tio̍h hông-huān enn-á tshenn-tsin-sí, Tâi-uân jî-kho i-ha̍k-huē hām Bí-kok jî-kho i-ha̍k-huē lóng kiàn-gī:
1. Jīm-hô sî-tsūn enn-á pit-su tan-to̍k khùn tī tsi̍t tiunn enn-á-tshn̂g tíng-kuân, bô-lūn sī àm-sî ia̍h-sī tiong-tàu.
2. Pit-su khùn-thán-tshiò, mài khùn-thán-khi ia̍h-sī thán-phak. Ē píng-sin í-āu ē-tàng hōo ka-tī suán-tik khùn-bîn ê tsu-sè, tān-sī khǹg lo̍h-lâi ê sî mā-sī ài tó-thán-tshiò.
3. Enn-á ê bîn-tshn̂g bē-tàng siunn-nńg, tshn̂g pit-su king-kuè an-tsuân kiám-giām.
4. Thâu bīn bē-sái hōo jīm-hô mi̍h-kiānn am--leh, mî-phuē thán-á bē-tàng kuân kuè hing-pōo, mài iōng tsím-thâu.
5. Tsò-hué tuà ê lâng bē-tàng tsia̍h hun.
6. Sik-lāi bē-sái un-tōo siunn kuân, un-tōo ài hōo sîng-jîn kám-kak sóng-khuài.
7. Gōo kò gue̍h tsîng the̍h-tiāu sóo-ū kuà tī enn-á tshn̂g tíng-kuân ê tshit-thô mi̍h-á (tong i khai-sí ē lia̍h lân-kan)
8. Tsa̍p-jī kò gue̍h tuā tsìn-tsîng the̍h-tiāu enn-á tshn̂g lāi ê hông lòng tsū-á (tong i khai-sí ê peh kuân)
嬰仔睏眠訓練 Enn-á Khùn-bîn Hùn-liān
嬰仔睏眠訓練毋是干焦一種方法，定定用的包括：
1. 入眠時，將嬰仔單獨留佇房間，爸母隨離開，到早起以前不再入去。就算嬰仔嘛嘛吼嘛仝款。
2. 佇嬰仔哭的時陣，予伊哭，但是固定一个時間看一下，到伊入眠。會使共伊搭搭，但是莫共他抱離開伊的眠床。一開始佇仝一間房間，漸漸離開房間，慢慢改變習慣。
Enn-á khùn-bîn hùn-liān m̄-sī kan-na tsi̍t tsióng hong-huat, tiānn-tiānn iōng ê pau-kuat:
1. Ji̍p-bîn sî, tsiong enn-á tan-to̍k lâu tī pâng-king, pē-bú suî lī-khui, kàu tsái-khì í-tsîng put-tsài ji̍p-khì. Tsiū-sǹg enn-á mà-mà-háu mā kâng-khuán.
2. Tī enn-á khàu ê sî-tsūn, hōo i khàu, tān-sī kòo-tīng tsi̍t ê sî-kan khuànn tsi̍t ê, kàu i ji̍p-bîn. Ē-sái kā i tah-tah, tān-sī mài kā i phō lī-khui i ê bîn-tshn̂g. Tsi̍t khai-sí tī kâng tsi̍t king pâng-king, tsiām-tsiām lī-khui pâng-king, bān-bān kái-piàn si̍p-kuàn.
Enn-á khùn-bîn hùn-liān m̄-sī kan-na tsi̍t tsióng hong-huat, tiānn-tiānn iōng ê pau-kuat:
1. Ji̍p-bîn sî, tsiong enn-á tan-to̍k lâu tī pâng-king, pē-bú suî lī-khui, kàu tsái-khì í-tsîng put-tsài ji̍p-khì. Tsiū-sǹg enn-á mà-mà-háu mā kâng-khuán.
2. Tī enn-á khàu ê sî-tsūn, hōo i khàu, tān-sī kòo-tīng tsi̍t ê sî-kan khuànn tsi̍t ê, kàu i ji̍p-bîn. Ē-sái kā i tah-tah, tān-sī mài kā i phō lī-khui i ê bîn-tshn̂g. Tsi̍t khai-sí tī kâng tsi̍t king pâng-king, tsiām-tsiām lī-khui pâng-king, bān-bān kái-piàn si̍p-kuàn.
佇嬰仔想欲睏但是猶未睏去的時陣共伊囥佇眠床頂，會幫助伊家己睏去。半暝醒起來的時嘛較簡單閣再度入眠。學會曉辨識嬰仔想欲睏的訊息。足濟嬰仔忝的時陣會番番抑是哭、哈唏、挼目睭、金金看較遠的所在抑是搝朵仔。佇這時將伊放落來伊會入眠較順利。
Tī enn-á siūnn beh khùn tān-sī iah-bē khùn--khì ê sî-tsūn kā ī khǹg tī bîn-tshn̂g tíng, ē pang-tsōo ī ka-tī khùn--khì. Puànn-mê tshénn--khì-lâi ê sî mā khah kán-tan koh tsài-tōo ji̍p-bîn. O̍h ē-hiáu piān-sik enn-á siūnn beh khùn ê sìn-sit. Tsiok-tsē enn-á thiám ê sî-tsūn ê huan-huan ia̍h-sī khàu, hah-hì, juê ba̍k-tsiu, kim-kim khuànn khah hn̄g ê sóo-tsāi ia̍h-sī giú hīnn-á. Tī tsit-sî tsiong i pàng--lo̍h-lâi i ê ji̍p-bîn khah sūn-lī.
Tī enn-á siūnn beh khùn tān-sī iah-bē khùn--khì ê sî-tsūn kā ī khǹg tī bîn-tshn̂g tíng, ē pang-tsōo ī ka-tī khùn--khì. Puànn-mê tshénn--khì-lâi ê sî mā khah kán-tan koh tsài-tōo ji̍p-bîn. O̍h ē-hiáu piān-sik enn-á siūnn beh khùn ê sìn-sit. Tsiok-tsē enn-á thiám ê sî-tsūn ê huan-huan ia̍h-sī khàu, hah-hì, juê ba̍k-tsiu, kim-kim khuànn khah hn̄g ê sóo-tsāi ia̍h-sī giú hīnn-á. Tī tsit-sî tsiong i pàng--lo̍h-lâi i ê ji̍p-bîn khah sūn-lī.
大部分的正常嬰仔會佇每一點鐘抑是點半鐘之間短短仔醒去來。嬰仔佇半暝嘛嘛吼，足歹閣再睏去的上主要原因，就是因為(亻因)慣勢佇爸母的幫助（搖、抱、直接飼）之下入眠。因此莫予嬰仔佇你的手頂睡去。佇半暝嘛嘛吼的時，毋免煩惱會對伊造成傷害，嬰仔會家己學會曉自我安慰伊的行為佮情緒的重要技能。當然，若是嘛嘛吼是佇嬰仔破病的時陣，嘛是愛有回應。
Tāi-pōo-hūn tsìng-siông enn-á ê tī muí tsi̍t tiám-tsing ia̍h-sī tiám-puànn-tsing tsi-kan té-té-á tshénn--khì-lâi. Enn-á tī puànn-mê mà-mà-háu, tsiok pháinn koh tsài khùn--khì ê siōng tsú-iàu guân-in, tō-sī in-uī in kuàn-sì tī pē-bú ê pang-tsōo (iô, phō, ti̍t-tsiap-tshī) tsi-hā ji̍p-bîn. In-tshú mài hōo enn-á tī lí ê tshiú tíng khùn--khì. Tī puànn-mê mà-mà-háu ê sî, m̄-bián huân-ló ē tuì i tsō-sîng siong-hāi, enn-á ka-tī o̍h ē-hiáu tsū-ngóo an-uì i ê hîng-uî kah tsîng-sū ê tiōng-iàu ki-lîng. Tong-jiân, nā-sī mà-mà-háu sī tī enn-á phuà-pēnn ê sî-tsūn, mā-sī ài ū huê-ìng.
Tāi-pōo-hūn tsìng-siông enn-á ê tī muí tsi̍t tiám-tsing ia̍h-sī tiám-puànn-tsing tsi-kan té-té-á tshénn--khì-lâi. Enn-á tī puànn-mê mà-mà-háu, tsiok pháinn koh tsài khùn--khì ê siōng tsú-iàu guân-in, tō-sī in-uī in kuàn-sì tī pē-bú ê pang-tsōo (iô, phō, ti̍t-tsiap-tshī) tsi-hā ji̍p-bîn. In-tshú mài hōo enn-á tī lí ê tshiú tíng khùn--khì. Tī puànn-mê mà-mà-háu ê sî, m̄-bián huân-ló ē tuì i tsō-sîng siong-hāi, enn-á ka-tī o̍h ē-hiáu tsū-ngóo an-uì i ê hîng-uî kah tsîng-sū ê tiōng-iàu ki-lîng. Tong-jiân, nā-sī mà-mà-háu sī tī enn-á phuà-pēnn ê sî-tsūn, mā-sī ài ū huê-ìng.
日時愛固定睏中晝，日時睏傷少會致使過分疲勞，暗時嘛袂睏好。建立關電火進前的睏眠定規，譬如洗身軀、講故事，避免佇六個月後佇睏前飼食。維持睏房環境一致，愛暗、涼、恬靜。
Ji̍t-sî ài kòo-tīng khùn tiong-tàu, ji̍t-sî khùn siunn tsió ē tì-sú kuè-hun phî-lô, àm-sî mā bē khùn hó. Kiàn-li̍p kuainn tiān-hué tsìn-tsîng ê khùn-bîn tīng-kui, phì-jû sé sin-khu, kóng kòo-sū, pī-bián tī la̍k kò gue̍h āu tī khùn-bîn tsîng tshī-tsia̍h. Uî-tshî khùn-pâng khuân-kíng it-tì, ài àm, liâng, tiām-tsīng.
Ji̍t-sî ài kòo-tīng khùn tiong-tàu, ji̍t-sî khùn siunn tsió ē tì-sú kuè-hun phî-lô, àm-sî mā bē khùn hó. Kiàn-li̍p kuainn tiān-hué tsìn-tsîng ê khùn-bîn tīng-kui, phì-jû sé sin-khu, kóng kòo-sū, pī-bián tī la̍k kò gue̍h āu tī khùn-bîn tsîng tshī-tsia̍h. Uî-tshî khùn-pâng khuân-kíng it-tì, ài àm, liâng, tiām-tsīng.
使用奶喙仔抑是其他安撫物仔（如毯仔、填充尪仔、衫）佮睏眠連結，的確會使幫助嬰仔較簡單入眠。毋過必須愛注意毯仔、衫等等物件應該等嬰仔兒會曉反身抑是坐以後才予伊，以避免無氣的危險。莫強迫嬰仔接受，有的嬰兒永遠袂產生對一項物件的連結。
Sú-iōng ling-tshuì-á ia̍h-sī kî-thann an-hú mih-á (jû thán-á, thiām-tshiong ang-á, sann) kah khùn-bîn liân-kiat, tik-khak ē-sái pang-tsōo enn-á khah kán-tan ji̍p-bîn. M̄-koh pit-su ài tsù-ì thán-á, sann tíng-tíng mi̍h-kiānn ìng-kai tán enn-á ē-hiáu píng-sin ia̍h-sī tsē í-āu tsiah hōo i, í pī-bián bô-khuì ē uî-hiám. Mài kiông-pik enn-á tsiap-siū, ū ê enn-á íng-uán bē sán-sing tuì tsi̍t hāng mi̍h-kiānn ê liân-kiat.
Sú-iōng ling-tshuì-á ia̍h-sī kî-thann an-hú mih-á (jû thán-á, thiām-tshiong ang-á, sann) kah khùn-bîn liân-kiat, tik-khak ē-sái pang-tsōo enn-á khah kán-tan ji̍p-bîn. M̄-koh pit-su ài tsù-ì thán-á, sann tíng-tíng mi̍h-kiānn ìng-kai tán enn-á ē-hiáu píng-sin ia̍h-sī tsē í-āu tsiah hōo i, í pī-bián bô-khuì ē uî-hiám. Mài kiông-pik enn-á tsiap-siū, ū ê enn-á íng-uán bē sán-sing tuì tsi̍t hāng mi̍h-kiānn ê liân-kiat.
有好睏的嬰仔才有好睏的爸母。個人經驗是一開始就是愛做一個較雄的爸母，忍受你的囝入眠時嘛嘛吼幾十分鐘，半暝哭的時也愛忍耐莫共他抱起來，但是幾若日了後就會明顯感覺有較差。無嬰仔佇邊仔亂，家己的睏眠品質嘛會改善足濟。
Ū hó khùn ê enn-á tsiah ū hó khùn ê pē-bú. Kò-jîn king-giām sī tsi̍t khai-sí ài tsò tsi̍t ê khah hiông ê pē-bú, jím-siū lí ê kiánn ji̍p-bîn sî mà-mà-háu kuí tsa̍p hun-tsing, puànn-mê khàu ê sî iā ài jím-nāi mài kā i phō--khì-lâi, tān-sī kuí-nā ji̍t liáu-āu tō-ē bîng-hián kám-kak ū khah tsha. Bô enn-á tī pinn-á luān, ka-tī ê khùn-bîn phín-tsit mā ē kái-siān tsiok-tsē.
Ū hó khùn ê enn-á tsiah ū hó khùn ê pē-bú. Kò-jîn king-giām sī tsi̍t khai-sí ài tsò tsi̍t ê khah hiông ê pē-bú, jím-siū lí ê kiánn ji̍p-bîn sî mà-mà-háu kuí tsa̍p hun-tsing, puànn-mê khàu ê sî iā ài jím-nāi mài kā i phō--khì-lâi, tān-sī kuí-nā ji̍t liáu-āu tō-ē bîng-hián kám-kak ū khah tsha. Bô enn-á tī pinn-á luān, ka-tī ê khùn-bîn phín-tsit mā ē kái-siān tsiok-tsē.
參考資料 Tsham-khó-tsu-liāu：
台灣兒科醫學會 Tâi-uân jî-kho i-ha̍k-huē
美國兒科醫學會 Bí-kok jî-kho i-ha̍k-huē
波士頓兒童醫院 Pho-sū-tùn jî-tông pēnn-īnn
科羅拉多兒童醫院 Kho-lô-la-to jî-tông pēnn-īnn
沒有留言:
張貼留言